Al miràcul del'Àda sgiasciàda sùta 'l punt vècc

Cari lettori mi dispiace “fav tribülà“ , ma questa leggenda dovete per forza leggerla e sentirla in dialetto tiranese. Quando ero bambino, negli anni ’40,  in inverno l’acqua dell’Adda ghiacciava intorno ai sassi: perché ora non ghiaccia più? 

Al miràcul del'Àda sgiasciàda sùta 'l punt vècc

Clicca qui per ascoltare l'audio

U Tiranés uramài scià gris de pelüria ma de mò de cràpa amò fìna, va regurdìi u va regurdìi mìga, quànda l'àqua del’Àda d'invèran par al grant frècc la giasciàva 'ntùran i sas e 'l giàsc al picàva sü 'n crustùn de tegnì sü 'na vàca e sa vedèva cur sùta l'àqua lìsa e silensiùsa cùma l'öli?

E viòtri giùan, i amò védüü an stu invèran iscì mài frèc,‘l giàsc 'n

 del Àda ?

Car ràis.questu l’è stàcc’n inverèn fècc, arìi vedüü àa viòtri ‘l giàsc par li stràdi, puzzàngheri giasciàdi cùma védru, néf 'nmutelàda cun i crustùn dür cùma l'azzàlini  ma l'àqua de l'Àda sùta 'l punt vècc l'arìi mai vedüda sciasciada, l’éra li che la pasàva lìsa cuma l'öli, sensa 'n fil de giàsc ' ntùran i sas!

L’è vèra u mìga véra?

Mì, u sentüü 'a lamentàs fìna 'l Luis Chegafrècc che 'l diséva: al par scià 'n  invèran cùma stì agn!!

Iscì, dòpu chèla sentenza del Chegafrècc, tüta la gént de Tiràn, l’è rüàda sùra 'l punt vecc , i vardàva giù l'àqua del’Àda che la filàva via lìsa cùma l'öli e la paréva gnàa cugnùs al frècc ne 'l giàsc e i diséva: capìsi pròpi mìga cùma la pödis mìga ès giazzàda!!|Parègia gént iè andàc int ilò dal Bruno Strizzacuiun, che tücc i la cunùs cùma chèl che i 'na sa 'na pàgina de pü del lìbru, par dumandàch spiegaziùn e lüü 'l diséva che l'àqua la gelàva pü d'invèran, parchè i Burmìn generùs cùma iè, iéra mùlàa giù 'n tel Àda l'àqua còlda deli Tèrmi par sculdà i Tiranès segùnt lür sémpru fregiulént e rugnùs specialmènt d'anvèran. Tùti bàli!!

Va disaròo mì 'l parchè de stu miràcul de l'àqua che la giàzza mìga, parò 'n pàtu de mìga fa nuvéni e gnàa desfà sü santèli.

La mè àva Virgìnia, che l'éra la Virgìnia de Runch e che tücc i cunuséva e che tüt la cunuséva, 'na sìra d'invéran che 'n séra 'ndacc a tö 'l lacc ilò àla Pòrta Pus’ciàvìna la ma cüntàa 'na stòria véra verénta.

Ghìi de savè, ànsi ghìi apèna de vedè, parchè 'l gh’è amò adès chèl 'l büi cun 'l lavatòi ilò visìn al punt vècc. Chèl lavatòi l'èra  sùta 'n arc che 'l finìs 'n tel Àda e che adès ià mèz stupàa su.

'Na òlta li nòsi fèmni i vàva ilò a lavà i pagn al büi ànca d'invèran parchè li lavadrìs  alùra i ghéra gnaà mò,’ l ghéra i lur brasc e i galùn e i duéva sultà anca d'nvèran cun al grant frècc.

Adès va la cünti: 'Na bràva fémna de num Giacumìna, timuràda de Dìu e dela Madòna, màma de trédes ràis avüü cùma i anèi de 'na cadéna, l'èra ‘ndàcia ilò al büi cun 'l segiùn iscì cargàda de patèi, mudàndi e còlsi de 'nversà 'n mül par fa la bügàda. Rüàda al büi la truàa tüt giazzàa! 'L büi l'éra 'n candelòt de giàsc, l'àqua 'n tela càna la scuréva pü, e 'l fasèva 'n frècc dela madòcìna.

A chèi temp, pasàa 'l büi spudéva parò rüà a lavà 'n de'Àda, e iscì la facc la Giacumìna.

La pòra fèmna la duvüü spacà 'l giàsc 'ntùran àla piàta par pudè ciapà sü l'àqua e iscì la pudüü fa giù la sùa bügàda pròpi inturnu ai sàs de l’Ada .

L'éra 'n grant frècc, al bufàva giù dala Culònia 'n ària gélda e taiénta cùma 'n curtèl e la Giacumìna a ògni patèl u mudànda che la lavàva la diséva sü 'n "Ave Maria" e quàndu la picàva 'l pagn sü i sàòa de l’Ada a la disèva ànca "àmen " Finìi la bügàda, la pòra ma bràva fémna, la gh’éra ilò li màa murèli e pizzighénti, i ginöcc i paréva de védru ma pasàndu denànz àla immagin dela Madòna che amò adès la gh’é sùra 'l purtùn de chèla curt, la facc al ségn dela crus.

I cünta che chèla fémna la séntüü 'na us celestiàl che la diséva: Giacumìna, Giacunìna ta runparée pü 'l giàsc de l'Àda par lavà parchè chèl’àqua la sarà benedèta a mài pü la giasciarà.

La pòra Giacumìna senténdu sta us suàve, la ciapàa 'na calüra ados e chèi pagn che iéra stincàa 'n tel segiùn par al frècc iè vegnüü ilò mòrbid cùma se 'l füs d'estàa.

Chèla pòra fémna l'è rüàda a ca stremìda e sübìt l'èra facc su  la cunfidénsa de chèi che l'éra sentüü ilò sùta àla santela e i na parlàa a li so amìsi e iscì l'è vegnüü a savèl tucc ‘l parchè ‘l gelava pü l’acqua de l’Ada , ànca la mìa àva Virginìa l’è vegüda a savèl.

Da chèl dì l'Àda l'è pü giazzata gnàa par sciupà séch!!!Chèsta l’è la stòria, l’àqua de l’Ada uramai la già scia pü!

Ezio (Méngu)