VOGLIA DI RISCOPRIRE IL DIALETTO TIRANESE: 13^ E ULTIMA PUNTATA

Il lettore potrà suggerire “altri modi di dire “ o chiedere ulteriori delucidazioni tramite la casella commento. La rubrica e le risposte ai commenti saranno curati da Ezio Maifrè.

Credere, ubbidire e combattere” I bèi témp. Tredicesima parte parte

I bòci iè sémpri stacc bòci e tra ‘na leziùn e l’òtra sü l’autarchìa e ‘na giütadìna ‘n ca, i sa rabatàva par giügà ‘n pit, an giügà tüt anventàa e facc sü cun ròba nustràna di grancc anventùr di noss témp, àa lur cun sü tücc li bràghi cürti cùi pèzi. Gh’éra la rüsca (corteccia) par fa sü i scìi, strasc par i fùtbai (palloni) de ciapà a pesciàdi, i cüscinèt sùta ‘n às par al munupàtin, la bìci a scat fis dèl pa par andà a pedalìn (con un pedale solo), a gavèl tüt sgalèrsc (storto di traverso) cun la gàmba süta ‘l telée u a menacül süla sèla trop òlta, la sfiùnda de ciapà pàsar, al slizèt facc a bob u ‘l carèt de casèta de ‘nviàs giù di Barfìi cu ‘na velucità de mat, li cìchi rùsi, li azàli, li verüs’ci, li védri de gazùsa, li cristàli cul sbròdul de giügà (tipi di bilie) ‘n di tröcc di risc (buchi nel selciato) e di curt, a sfidà i campiùn dèl pòlach d’or di òtri cuntràdi, fil de fèr par fa sü ‘l ferèt (gioco del ferretto), al scersciùn de biciclèta u chèl de ghìsa dèla pìgna de ca cun la sùa bràva manèta de calcàl (spingerlo), il mànach de scùa par la lìpa, la scàtula de laméra cun int al böcc de fa sultà cun al carbùro, la ciàv piéna de capèli de zufraghìn de fa s’ciupà cun an ciòo, la scerebutàna de bufà fo sörgu sgrafignàa ‘n tèl scrign de ca, càni de bambù par fa sü lànsci, frèci de bachèti de umbrèla de tirà cul’arch de scialèsc (salice) ‘n ti béghi (baruffe) cun li òtri bàndi de buciàsci; cùra ‘l piuvéva gh’éra i figürìni de ‘ngiüinà, i tulòcc (tappi a corona appiattiti) de picà int par al mür sùta la tècia, i ricalcamanìn (decalcamanie), l’òca, la tùmbula, ‘l minghìn-mingòn cùi nisciöli u i fasöi (indovinello) e se li risùrsi de fa sü li mancàva, i giügàva a quarantün u piacaröla (nascondino), àla piàta, a am-salàm, a scavalchèta, a ciaùn, a cafè u i truàva témp par sgrafignà capelìn de biciclèta, sgunfià cuertùn de càmius, spacà bicerìn (isolatori di corrente) cun la sfiùnda süi pilùn dèla lüs u giügà al dutùr cun li raisìni tiràdi ‘n crapéna par iscì rüàch a palpàli sü ‘n pit. “Eh i noss bèi témp”, ‘ncuminciàa cun la papìna tastàda dèl’àva sénsa déncc; iè ‘ndàcc, finìi par sémpri e i tùrna pü, ma iè regòrcc luntàn che s’pü mìga scancelà, i rapresénta ‘n épuca sciùra (ricca) de ròba ümàna dèla gént cun nigùt, iéra témp che ‘nsegnàva ‘l valùr de chèl poch che s’gh’éra, a cuntàt ün cul’òtru ‘n amisìzia, unestà e s’cetèza. An cunclüsiùn, stu stòria de robi pasàdi, la völ mìga rimpiàncc la mìa pèrsa giuentü; ‘l fil de sti regòrcc m’à purtàa amò ‘na òlta ‘n chél mund che bée u mal l’éra iscì, al mund di noss témp che doputüt ié stacc àa tant e tant bèi de vulè casciài giù ‘n tèl mè valisìn de tö sü par emigrà e tegnìm cumpagnìa ‘n di dì de magùn. Su diventàa ‘n furèst de pasapòrt, u duüü ‘mparà òtri léngui par guadagnà chèl pan pos (raffermo) di sèt crùsti, ma sòo iscì frèsch de amò parlà ‘l noss dialèt e tastà la saüü dèli nòsi ròbi de ca, de chèla ca luntàna fàcia sü de sas cun tècc de piödi, ma sémpri iscì visìna al cör dèl’emigrànt che regòrda ànca tancc amìs cun i söö num scupelàa a föch nèla sùa mént. Fine. Un caro ringraziamento all’Amico Cici Bonazzi per avermi ricordato e insegnato il significato di molte parole dialettali tiranesi quasi scomparse o desuete, anche nella mia attuale parlata dialettale.

Ezio Maifrè