2021: ‘L dialèt la tiràa i archèt? No! Sü. dai, parlùm amò dialèt!

Car sòci déla bìra, amìs del grapìn, iér cun chèl frècc che 'l faséva, cun chèl’ària zifulìna e taiénta che 'l tiràva ilò visìn al punt vècc, al ma parüü de sentì cantà 'na litanìa iscì lamentùsa de fam strepenà 'l cör.

La diséva pü u ménu iscì, stìì a scultà!

Cùlpa mia,

Cùlpa tùa ,

Cùlpa nòsa,

Cùlpa vòsa,

Cùlpa de tücc,

Cùlpa de nigügn,

ànzi,

cùlpa dell'inteligentùn

che par cambià l'àcua spùrca

del segiùn

la tràcc vìa tüt: àcua e raìs

e l'è restà ànca sensa saùn.

Iscì 'l ma parüü de sentì a cantà cun 'na litanìa che la tiràva de gram, l'Àngel Schisciasciòti, denàns ala Marìa Lüìsa fregiulénta anca lée, 'n piàza del Cumün. La us del Rénzu Ramabàguli, gnèca e d'azzàl ilò sùta l'arc dela Giüstìzia, al g’à respundéva:

Par cùlpa de tücc chèi che i pàrla cun la patàta 'n bùca,

de chèi cun la "R" mùscia e del didìn stort,

de chèi cun la dùppia "B" e cun la parlàda còlda e rudùnda,

de chei cun 'l regòrt déla spüza de quànda i éra poèr,

de chèi prufümàa sùra la canutiéra spùrca,

de chèi sapientùn che i g’à de benedì tüt i ravanàdi,

de chèi pan pos che i dis e po i fa mìga;

Al noss bèl dialèl l'è quasi mort,

i söi bàguli sèchi i è saràdi 'n tèl casèt.

Mi u pensàa: por nòtri, por i noss neüü se 'n dumàa par savè cùsa l'éra 'na sciòta i duerà fa 'na ricérca. Furtüna 'n tèla sfurtüna parchè 'n pueta üstraglian l’à scricc 'n tèl so Diziunàri che l'è "sterco di grosso animale particolarmente di mulo, di vacca “” e gnamò abòt, an dumàa, cun chèla machinèta del dì de ‘ncöö ciamàda cumputér, i neudìn i pudarà sentì anca la sùa us, l’è tant luntàn ma con al cör, àa se adès l’è ‘n Paradìs, l’è sémpri a Tiràn e alùra sa sentirà la véra prunùcia dèla paròla "sciòta" cun chèla cadénsa pastùsa de 'na òlta e la "ò" de sciòta sarà sèca cùma quànda la crùda giù sparàda e frèsca sùra i risc .

Ma tüt chèstu 'l sarà mài cùma dì 'n dialèt la fras " che furtüna Terésa, ancöö u pestàa 'na sciòta frèsca!" I sentüü che armunìa 'l ghè 'n tèla fras in dialèt, l'è mìga cùma dì "che fortuna Teresa, oggi ho calpestato lo sterco fresco e scivoloso di una mucca"

No, no mì dìsi, al pö mìga èss vèra che 'l dialèt l'è mort!

Fìna la Madòna de Tiràn l’à parlàa 'n dialèt cun al Beàtu Màriu.

Lüü 'l g’à dicc tüt stremìì "u bèe? " E Lée, Màma bùna de tücc la g’à dicc: "Bée ta garée"

Se fìna i Sant i’à parlàa 'n dialèt, nòtri 'n vularà po mìga adès mazzà la léngua dei Sant? Se l'è véra che 'l dialèt adès chilò a Tiràn l'è mort alùra nòtri 'n pregherà la nòsa Madòna de resciüscitàl. Lèe la grignarà po 'n pit par la cràpa de ravanèl che 'n g’à avüü tücc nòtri par pèrt 'na ròba ìscì preziùsa.

Cunùsi gént che i dis sü li uraziùn amò 'n dialèt, cunùsi gént luntàna che i parla 'l dialèt de par lur e quàndu i è malinconich i slambròta cun càbri e pegùri e cun li vachi pezzadi.

Mì völarèsi che 'n tèl 2021 i Tiranès i sentìs amò "la bùna spüza dèli nòsi cuntràdi, déla nòsa pòra gént de 'na òlta." Par mì, cun l'esperiénsa dèl dì de ‘ncöö, chèla spüza l'è diventàda 'n regòrt de prufüm de vìta sàna, dei sentimént taiàa giù cun al rampelìn ma sincér, dela generusità 'n pìt tégna ma dabéna .

Vergugnùmes mìga de parlà 'l dialèt, credìm, l'è mìga la léngua dei poèr mazzàcher, l'è la léngua dei noss vècc, dei noss por mort, che i ma pàrla amò 'n dialèt e nòtri par rispèt 'n g’à respùnt an dialèt .

Al dialèt del dì de 'ncöö 'l g’à de èss cùma i bèi vestìì che i pòrta li Grusìni, chèi che i la pòrta i sa sént bèe e chéi che i la vét, i vét la belèza dei témp pasàa, i sént chèla pas che la ciàpa int i muntàgni e li vài parchè i dialècc i’è nasüü ansèma al noss paés e i’è prufüm dèla nòsa pèl.

Ezio (Méngu)