La fòrsa del maréngh d’or

Questo scritto in dialetto tiranese è dedicato a tutti gli anziani, i quali, per non lasciare andare a zerbo (in rovina) i loro terreni, si sacrificano nel lavoro anche quando il loro “telàr” (scheletro) è talmente malridotto che mentre si chinano a lavorare la terra le loro ossa cantano come un sacco di “brasciadéli sèchi che i sa rùmp”. Lo scritto è dedicato anche a quei giovani che credono di trovare facilmente la ricchezza, ovvero i “ marénch d’or “ nascosti dai loro antenati. Sappiate cari giovani che la terra è bassa e se dà frutto e benessere è solo a suon di fatica e di sudore.

La fòrsa del maréngh d’or

‘L Bùrtul l’éra uramài scià vècc, strach par al grant laurà ‘n campàgna. La

giuventü i l’éra pasàda a pastürà càbri, péguri, vàchi e ànca ciùn.

‘N pit cresüü i l’éra metüü a taià fo lègna, picà de cavìcc, tirà e ‘nvià giù bùri par i

valgèi, cargà e scargà broz e priàli de fée.

Rüàa giuanòt i l’éra spusàa cun la Terésa del Méngu, e da alùra l’à tacàa a laurà

pràa, camp e vìgni e pü l’à tiràa ‘l fiàa. Tüta ròba a fìcc, mìga so!

Adèss urmài scià vècc, l’éra eriditàa ‘na vìgna.

I l’éra ereditàda sénsa èss cuntént, l’éra de par lüü a laurà e la so fèmna Terésa la

stàva mìga bée de salüt e la vìgna la spiàva mìga fo bée. Chèla vìgna l’éra ubligàa

a lauràla parchè ‘l pudéva mìga èss ‘l Bùrtul a lasàla andà a zèrbu.

‘L dì de andà a fa scàsu e ‘ngrasà la vìgna l’era vegnüü, e ‘l Bùrtul l’éra giù de

còrda.

La Terèsa, par tiràl su de muràl, la tiràva fo ‘n vècc maréngh de or ciapàa ‘n regàl

de nòzi e ‘l g’à ‘l picàva sùta i öcc. ‘L Bùrtul, ‘n tel vedèl, ‘l picàva fo dùu panòti e

‘l ga lüsìva i öcc de piasè.

Por um, apèna iscì ‘l ciapàva ‘n pit de fòrsa!

Chèl dì, ‘l Bùrtul, l’à metüü ‘n sacòcia ‘l maréngh de piàch dela fèmna. Rüàa sü a

la vìgna, apéna ciapàa ‘n màa ‘l picùn l’à dicc: àuf, àuf, la tèra l’è trop bàsa par

mì. Iscì ‘l s’à sentàa giù ‘n te la müràca, po, tiràa fo ‘l maréngh i l’à vardàa: ‘l

stralüsìva sùta ‘l sul che l’éra ‘n piasè.

De ‘n bot ‘l pàsa de ilò ‘l Lüìs, ‘n giuanòt grant e gros cùma ‘n armàri.

Cùsa ta fée Bùrtul iscì sùra pensée? ‘L g’à dis: Tas Lüìs! U truàa ‘n maréngh ‘n

tela vìgna apéna u ‘ncuminciàa a fa scàsu, vàrdal chi!

Chèl maréngh l’è stacc cùma ‘n sberlüsc par ‘l Lüìs. Tra fo la giàca, ciapà ‘l picùn

e ‘l badìl l’è stacc ‘n àmen.

‘L Bùrtul, sùra la müràca ‘l cumandàva: prùa chì, van giù de pü, spòstat ‘nscì, van

‘n pit pü ‘n là.....

Rüa mesdì, ‘l Lüìs südàa cùma ‘n mül e scavèz, l’éra runcàa urmài quàsi tüta la

vìgna, ma de marénch gnàa l’umbrìa.

‘L Bùrtul ‘l g’à dicc: Lüìs, pérdet mìga de curàgiu, ta vederée che i maréngh i

sòlta fo, ‘l pö mìga èss l’ünich, adès parò màia ‘n bucùn e bév ‘n bot, ‘l gh’è tüt

amò la sìra par laurà de picùn.

L’è stàcia iscì che chèl dì ‘l Bùrtul l’à runcàa la so vìgna sénsa fa trop fadìga.

Ezio (Méngu)